Konstrukcyjnie istnieją różne automatyczne skrzynie biegów, ale z reguły podstawowe tryby pracy występują we wszystkich automatycznych skrzyniach biegów. Istnieją hydrauliczne i hydrauliczno-elektroniczne typy automatycznych skrzyń biegów. Jeśli na swojej automatycznej skrzyni biegów nie widzisz dodatkowych przycisków przełączania trybów PWR, MANU, SNOW, OD, to masz prostą automatyczną skrzynię biegów ze sterowaniem hydraulicznym. Automatyczna skrzynia biegów może być 4 i 3 biegowa (z trybem OverDrive i bez niego), każda 4 biegowa automatyczna skrzynia biegów może być używana jako 3 biegowa, po wybraniu trybu „OD off” OverDrive jest wyłączony.
Główne tryby automatycznej skrzyni biegów
Tryby, bez których nie może się obejść żadna automatyczna skrzynia biegów. Mogą się różnić oznaczeniami w zależności od koncernu, ale istota jest taka sama.
TOYOTA P R N D(OD on) D(OD off) 2 L
HONDA P R N D4 D3 2 L
P
P – Wybierane, gdy pojazd jest nieruchomy przez dłuższy czas.
W tym położeniu wszystkie elementy sterujące w skrzyni biegów są wyłączone, a wał wyjściowy jest zablokowany.
Nie należy przesuwać dźwigni w to położenie, dopóki pojazd nie zatrzyma się całkowicie. Przesunięcie dźwigni w położenie P podczas jazdy spowoduje uszkodzenie skrzyni biegów!
W kręgach motoryzacyjnych tryb ten jest powszechnie określany jako „parkowanie”. Ten tryb należy traktować bardzo ostrożnie. Po prostu wprowadź zasadę.
Jeśli zatrzymujemy się na stromym wzniesieniu lub zjeździe, konieczne jest użycie „hamulca ręcznego”, aby zmniejszyć obciążenie elementów mechanizmu parkowania. Hamulec ręczny należy zaciągnąć przed parkowaniem w P, a zdjąć po zmianie trybu z P na inny.
Przełączenie z trybu „parking” jest możliwe tylko po wciśnięciu przycisku na gałce zmiany biegów (będziemy go nazywać blokowaniem) i wciśnięciu pedału hamulca.
R
R – Bieg wsteczny. Dźwignię zakresu można przesunąć w to położenie tylko podczas postoju pojazdu.
Przesunięcie dźwigni w to położenie podczas jazdy do przodu może spowodować uszkodzenie skrzyni biegów i innych elementów skrzyni!
Automatyczną skrzynię biegów można również wprowadzić w ten tryb tylko przy wciśniętej blokadzie i wciśniętym pedale hamulca. Po wybraniu tego trybu może nie ruszyć od razu, ale po odczuciu wstrząsu włączenia skrzyni biegów następuje to zwykle w ciągu 1 sekundy.
N
N – Odpowiada pozycji neutralnej. Wszystkie elementy sterujące w skrzyni biegów są wyłączone, co powoduje, że nie ma sztywnego połączenia kinematycznego między jej wałkiem napędowym a wałkiem zębatym. Blokada wałka wyjściowego jest wyłączona, czyli pojazd może się swobodnie poruszać.
Nie zaleca się ustawiania dźwigni zakresów w położeniu N podczas jazdy na biegu jałowym (bezwładność).
Spokojnie, używanie N podczas wybiegu nie oszczędza paliwa, raczej odwrotnie, japońskie samochody mogą zaoszczędzić więcej paliwa, jeśli silnik jest hamowany niż po prostu na biegu jałowym w pozycji neutralnej. Wiele osób odradza również wprowadzanie automatycznej skrzyni biegów w ten tryb podczas postoju na światłach. Podczas przechodzenia w tryb N odczuwalne jest pewne odciążenie elementów skrzyni biegów, ale czy to normalne, bo wtedy nieuchronnie nastąpi przejście w inny tryb, który przywróci wszystko do stanu poprzedniego.
Samochód w tryb N wprowadzamy tylko wtedy, gdy musimy mieć sprawny samochód i swobodnie się nim poruszać. Na przykład do napraw i regulacji, pomiaru płynu w automatycznej skrzyni biegów, naprawy podwozia itp.
D
D – Podstawowy tryb jazdy. Zapewnia automatyczną zmianę biegów z pierwszego na trzeci/czwarty. W normalnych warunkach jazdy zaleca się korzystanie z tego trybu.
Przechodząc w ten tryb z P lub R należy wcisnąć hamulec i blokadę na klamce, poczekać na moment aktywacji skrzyni biegów (zwykle mniej niż 1 sekunda), dopiero wtedy rozpocząć jazdę.
W tym trybie automatyczna skrzynia biegów pracuje jak 3 lub 4 stopnie, w zależności od stanu przycisku OD-„OverDrive”, który znajduje się pod zatrzaskiem na manetce zmiany biegów, jeśli „OD” jest wciśnięty – 4 stopnie, jeśli „OD” jest wciśnięty, to odpowiednio 3 stopnie. Jeśli nie ma przycisku „OD”, to automatyczna skrzynia biegów ma 3 stopnie.
2 – Dopuszczalne są tylko pierwsze i drugie biegi. Zaleca się stosowanie, na przykład, na krętych drogach górskich. Zmiana biegu na czwarty i trzeci jest zabroniona. W tym zakresie skuteczne jest hamowanie silnikiem.
Tego trybu należy używać podczas jazdy po złej drodze lub drodze o słabej nawierzchni, z często występującymi na przemian krótkimi zjazdami i podjazdami. Jeśli często trzeba hamować na złej drodze lub na zjeździe, korzystanie z trybu Engine Brake, w porównaniu z hamowaniem konwencjonalnym, pozwala zaoszczędzić paliwo.
Tryb ten ma ograniczenia dotyczące jego stosowania przy prędkościach powyżej 80-100 km/h (w zależności od rodzaju automatycznej skrzyni biegów)
Nie należy również przechodzić do tego trybu z trybu D, gdy prędkość przekracza 80-100 km/h (zależy od typu automatycznej skrzyni biegów)
L
L – Umożliwia jazdę wyłącznie na pierwszym biegu. tryb ten pozwala na maksymalne hamowanie silnikiem. Jest zalecany na stromych zjazdach, wzniesieniach i w terenie.
Tryb ten jest używany do pokonywania stromych zjazdów i wzniesień oraz tam, gdzie nie ma potrzeby używania innego biegu niż pierwszy, np. wyciąganie zakleszczonego samochodu, wjazd do garażu, pokonywanie stopnia lub schodów.
Tryb ten ma jeszcze bardziej ograniczony zakres prędkości niż 2 i nie można go włączyć bez wciśnięcia zatrzasku.
Dodatkowe tryby automatycznej skrzyni biegów
Tryby dodają jeszcze więcej elastyczności w korzystaniu z automatycznej skrzyni biegów, w zależności od sytuacji, nawierzchni drogi i nastroju kierowcy.
Zazwyczaj dodatkowe tryby są realizowane przez układ elektroniczny sterujący układem hydraulicznym automatycznej skrzyni biegów. Przykładowo, elektroniczny układ sterujący w TOYOTA nosi nazwę ECT i realizuje następujące tryby pracy automatycznej skrzyni biegów.
Postęp technologiczny nie stoi w miejscu i być może podczas gdy my tutaj omawiamy to co już zostało wynalezione, inżynierowie w Japonii wymyślili kilka ciekawych trybów.
W swojej masie do 1994 roku rzadko można było spotkać automatyczne skrzynie biegów wyposażone w elektroniczne układy sterujące. MARK II, CHASER, CRESTA miały tylko dwa tryby – NORM i PWR, a od 1994 roku dostępny jest tryb SNOW, natomiast w innych modelach od 1994 roku można znaleźć PWR i MANU.
NORM – Program jest tak skonfigurowany, aby samochód jeździł z minimalnym zużyciem paliwa. w tym przypadku zmiany biegów następują mniej więcej wtedy, gdy obroty silnika osiągają wartości średnie, co odpowiada charakterystyce zużycia paliwa na poziomie minimum. Ruchy pojazdu są płynne i spokojne.
Tryb normalny automatycznej skrzyni biegów, wprowadzony w samochodach klasy średniej do 1994 roku, w zasadzie we wszystkich samochodach. W tym trybie uzyskuje się maksymalną oszczędność paliwa.
PWR – program jest dostosowany do maksymalnej mocy silnika, a więc zmiana biegów w górę następuje w obszarze maksymalnych obrotów silnika, kiedy silnik rozwija maksymalną moc. Samochód w tym przypadku przyspiesza ze znacznie większym przyspieszeniem. W przypadku wyboru tego programu na zestawie wskaźników zapala się wskaźnik „ECT PWR” Tryb ten może być również określany jako „SHIFT” w automatach Nissana.
Przejście do następnej prędkości następuje przy wyższych obrotach silnika niż w trybie normalnym lub NORM. Nie oznacza to, że silnik musi się rozkręcić do 6000 obr/min, aby zmienić bieg na następny, jeśli nie naciskasz mocno na pedał, zmiana nastąpi szybciej, bez zmuszania silnika do maksymalnej mocy, ale znacznie później niż w trybie Simple. Tryb ten służy do sportowego stylu jazdy, do różnego rodzaju wyścigów i zawodów, jak również do pomiaru rzeczywistych parametrów technicznych samochodu, porównując je z katalogiem można ocenić o „zdrowiu” swojego samochodu.
Podczas używania tego trybu zużycie paliwa osiąga maksymalną wartość.
Przy PWR w skrzyni biegów, jeżeli wybierzemy pozycję 2, samochód ruszy na 2 biegu i nigdy nie zostanie zjechany na 1 bieg.
Jeżeli automatyczna skrzynia biegów nie jest wyposażona w tryb SNOW, można go zrealizować w trybie PWR i pozycji 2 na wybieraku biegów
SNOW (śnieg) Program ten ma na celu ułatwienie jazdy zimą: uruchomienie samochodu w tym trybie odbywa się na drugim biegu. Uruchamia się go przełącznikiem przyciskowym, a po wybraniu programu zapala się wskaźnik „ECT SNOW” na zestawie wskaźników.
Dodatkowo do wykorzystania w zimie, jest to dobra pomoc przy ruszaniu na ślizgach, powłoka, która składa się z twardego radełka na ziemi lub grubego piasku i asfaltu, może być również skuteczna podczas jazdy po mokrej trawie, asfalcie.
Podczas korzystania z niego w zimie, należy zrozumieć, że można uzyskać maksymalny efekt z trybu SNOW tylko wtedy, gdy połączysz go z dobrymi oponami zimowymi.
MANU
MANU – Tryb przeznaczony jest do stosowania w zimie, podczas jazdy po śliskiej nawierzchni, w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa poślizgu kół. Samochód rusza z drugiego biegu i zmienia biegi na wyższe przy niższych obrotach silnika (1500-2000, 2500-3000 – liczby różnią się w zależności od nacisku na pedał). Tryb „MANU” niejako „obciąża” reakcję skrzyni, samochód staje się „ospały”, hamowanie silnikiem odbywa się w maksymalnym stopniu, co z pewnością jest bardzo przydatne w warunkach zimowych. W lecie, na asfalcie, lub podczas wyprzedzania, lepiej wyłączyć ten model. Po włączeniu „MANU” tryb „PWR” jest automatycznie wyłączany. Ponadto w trybie „MANU” wybrany bieg jest przymusowo ustalony, a wszystkie automatyczne zmiany biegów nie są wykonywane. Zużycie paliwa jest zmniejszone, dlatego też bywa on określany jako „tryb ekonomiczny”. Ponadto, różne marki samochodów mogą mieć różne nazwy dla tego trybu. Zamiast „MANU” Toyoty, może się on nazywać „SNOW” lub „HOLD”.
OD
OD (Overdrive) – Pozwolenie na użycie czwartego biegu (lub piątego w przypadku 5-biegowych skrzyń automatycznych), upshift, daje specjalny przycisk „OD” umieszczony na dźwigni zmiany biegów. Jeśli znajduje się on w pozycji zagłębionej, a dźwignia zakresów znajduje się w pozycji D, upshift jest zabroniony. W przeciwnym razie dozwolona jest czwarta (piąta) zmiana biegu w górę. Stan układu sterowania, gdy OD jest zabronione (tzn. przycisk jest wciśnięty), jest sygnalizowany przez „O/D OFF” na tablicy rozdzielczej.
W istocie „OverDrive” to 4. bieg automatycznej skrzyni biegów (lub 5. bieg w przypadku 5-biegowej automatycznej skrzyni biegów), a jak go wykorzystać, zależy od Ciebie. Jeśli przez pracę automatycznej skrzyni biegów widać, że często zmienia ona biegi z 3-4-3, lepiej wyłączyć ten tryb, czyli nacisnąć przycisk. Ze zjawiskiem tym możesz się spotkać, jeśli tryb prędkości nie jest stały i oscyluje w granicach 60-80 km/h, lub jeśli wjeżdżasz pod dłuższe wzniesienie. Przykładowo, forsując górską grań samochód nie ma 4 biegów i powinien być przełączony na 3, po krótkim zrywie przyspieszenia znów przełącza się na 4, a po przejechaniu zaledwie kilkudziesięciu metrów znów powinien być przełączony na 3. W takim przypadku należy oczywiście zrezygnować z używania OD i nacisnąć przycisk na wybieraku biegów.
OD jest dobrym narzędziem do oszczędzania paliwa w przypadku zjazdu z ciasnej grani, jeśli wyłączymy OD, nie trzeba będzie w ogóle hamować samochodu, ponieważ prędkość samochodu będzie oscylowała w granicach 80 km/h, czyli nastąpi hamowanie silnikiem (w momencie hamowania silnikiem dopływ paliwa do cylindrów zmniejsza się do zera).
Jeśli możliwa jest jazda z prędkością 60 km/h lub większą, nie ma potrzeby wyłączania OD (przycisk wciśnięty), spowoduje to również oszczędność paliwa, a co najważniejsze pozwoli na jeszcze szybszą jazdę i osiągnięcie prędkości maksymalnej, jeśli nie wystraszymy się przed tym czasem.
OD ON
OD ON, oznacza to, że przycisk OD jest wyłączony (OFF) i dozwolony jest 4 bieg (5 w przypadku 5 biegowej automatycznej skrzyni biegów).
OD OFF
OD OFF oznacza, że przycisk jest DOWN i na zestawie wskaźników świeci się O/D OFF, czyli najwyższy bieg jest wyłączony.
KICK-DOWN
Tryb KICK-DOWN – zmiana biegu na niższy; realizowana jest poprzez nagłe naciśnięcie pedału gazu, automatyczna skrzynia biegów przesuwa się wtedy w dół o jeden lub nawet dwa biegi w zależności od prędkości jazdy. Tryb ten sterowany jest za pomocą specjalnej przepustnicy połączonej linką z blokiem przepustnic. Tryb ten jest wykorzystywany podczas wyprzedzania lub gdy wymagane jest ostre przyspieszenie.